© Good Travel Guide, Augustus 2021
Auteur: Louise de Hemmer

Olympische medailles gemaakt van gerecycleerde smartphones en laptops die door het publiek zijn gedoneerd, atleten die slapen op bedden van gerecycleerd karton, podia gemaakt van gerecycleerd plastic, de uniformen van de fakkeldragers gemaakt van gerecycleerde Coca Cola-flessen, een Olympische fakkel op waterstof gemaakt met aluminium dat afkomstig is van het bouwafval van tijdelijke woningen die na de aardbeving en tsunami van 2011 zijn gebouwd... Betekent dit dat de Olympische Spelen "duurzaam" worden?

Hoewel de Olympische Spelen nooit 100% duurzaam kunnen zijn, gaan wij na waarom het de moeite loont deze beweringen nader te bekijken.

In de afgelopen decennia is het Internationaal Olympisch Comité zich meer bewust geworden van de rol die de Spelen mogelijk kunnen spelen bij het voeden van economische, sociale en ecologische duurzaamheid. Er is uitgebreid onderzoek gedaan dat de positieve economische en sociale effecten aantoont die sporttoerisme en de aanwezigheid van mega sportevenementen, zoals de Olympische Spelen, internationaal en op gastbestemmingen kunnen hebben (Lindsey, 2008; Hinch et al, 2016). Onderzoek naar de milieu-impact van dit soort evenementen is echter zeer beperkt.

De Olympische Spelen hebben geen al te beste reputatie op het gebied van milieuduurzaamheid en zijn vaak bekritiseerd omdat zij bijdragen tot de bouw van enorme faciliteiten die het plaatselijke milieu schade toebrengen en na het evenement snel weer worden verlaten. De aanleg van de nodige infrastructuur voor de Olympische Winterspelen van Albertville 1992 leidde tot een aanzienlijke wijziging van het terrein, waardoor de kans op aardverschuivingen en de vernietiging van ecosystemen door ontbossing en natuurlijke habitats van dieren toenam (Weiler en Mohan, 2010). Vanaf dat moment werd duurzaamheid een steeds belangrijker onderwerp bij het overwegen van de Olympische Spelen en voor het Internationaal Olympisch Comité, dat duurzaamheid als een derde pijler toevoegde naast sport en cultuur. Steden die meedongen naar de Spelen van 2002 werden als eerste officieel beoordeeld op hun milieuplan tijdens het inschrijvingsproces. Sindsdien heeft elke stad die zich kandidaat stelt voor het organiseren van de Spelen, sterke beloften inzake milieuduurzaamheid opgenomen. In 2008 ondertekende UNEP een overeenkomst om Beijing te helpen de "groenste" Olympische Spelen ooit te organiseren. In 2012 organiseerde Londen de Olympische Spelen "Naar één planeet". In 2016 werden in Rio onder meer de "Groene Spelen voor een Blauwe Planeet" georganiseerd. De organisatoren van de Olympische Spelen van 2020 in Tokio en van de Olympische Spelen van 2024 in Parijs hebben toegezegd dat de Spelen netto nul koolstofemissies zullen opleveren.

Het duurzaamheidsconcept van de Olympische Spelen van Tokio voor 2020 is "Be Better, together. Voor de planeet en de mensen", waarbij wordt gestreefd naar nul koolstofemissies, maar ook nul afval en nog veel meer, zoals u hieronder kunt zien (figuur 1).

Ondanks energiebesparende maatregelen en het gebruik van hernieuwbare energie, kan een evenement nooit echt koolstofneutraal zijn. Om naar nul te streven, hebben de organisatoren koolstofkredieten gekocht om hun uitstoot te compenseren. Het Japans Olympisch Comité had toegezegd dat de koolstofvoetafdruk van het evenement niet meer dan 2,73 miljoen ton zou bedragen (het equivalent van een jaar energieverbruik van 328.755 woningen). Door de afwezigheid van toeschouwers zal dit aantal dalen, maar aangezien nog steeds 18 van de 43 locaties speciaal voor de Spelen worden gebouwd, zijn de emissies in verband met de bouw nog steeds aanzienlijk (tabel 1). Voor meer details over de berekeningen van de koolstofvoetafdruk van de Olympische Spelen van 2020 in Tokio, lees de Duurzaamheid Pre-Game verslag.

Hoewel de organisatoren van het evenement beweren dat hun compensatiestrategie de beste is die de Olympische Spelen ooit hebben gehad, met de aankoop van 4,38 miljoen ton aan koolstofkredieten, betekent dit niet dat de Spelen duurzaam zijn. Het probleem met compensatie door middel van een "cap and trade"-systeem, zoals het Japans Olympisch Comité dat heeft toegepast (figuur 2), is dat het de koolstofuitstoot in de toekomst zal verminderen, maar de uitstoot die nu wordt geproduceerd, niet zal stoppen, zodat die nog steeds sterk bijdraagt tot de verstoring van het klimaat.

Hoewel het niet het beste systeem is, heeft het toch een aantal voordelen voor het milieu die de Olympische Spelen van Rio of Sochi niet hadden:

• Door koolstofkredieten van plaatselijke bedrijven te kopen, stimuleren zij deze om hun koolstofuitstoot te verminderen (zodat zij de koolstofkredieten kunnen gebruiken als investering of als nieuwe bron van inkomsten).
• Door te werken via programma's voor koolstofcompensatie die al in het land bestaan (via de hoofdstedelijke regering van Tokio en de regering van de prefectuur Saitama), kunnen zij een groot aantal plaatselijke bedrijven bereiken.
• Door het compensatieprogramma toe te spitsen op lokale bedrijven zou het land op lange termijn kunnen veranderen.

Het Internationaal Olympisch Comité zou nog veel meer kunnen en moeten doen om de impact van de mega-evenementen op de planeet aanzienlijk te verminderen. Er is een klimaatnoodsituatie en we kunnen niet vertrouwen op compensatiesystemen in de hoop dat de geproduceerde koolstofemissies in de toekomst zullen worden verminderd, ze moeten nu aanzienlijk worden verminderd. Er moet worden gestreefd naar een meer circulaire economie van de Olympische Spelen, waarbij gebruik wordt gemaakt van reeds beschikbare faciliteiten in de gastbestemming en alleen nieuwe faciliteiten worden gecreëerd wanneer zij de plaatselijke bevolking ten goede komen en niet alleen om enorme aantallen bezoekers voor een eenmalig evenement te ontvangen. Het gebruik van bestaande faciliteiten kan ertoe bijdragen het aantal bezoekers aan het evenement te beperken, gezien de beperkte ruimte in deze faciliteiten, en kan er ook toe bijdragen de Olympische Spelen in te bedden in het dagelijkse leven van de inwoners, waardoor het voor hen toegankelijker wordt en er een relatie ontstaat tussen de plaatselijke bevolking en de bezoekers.

Het comité voor de Olympische Spelen van Parijs 2024 beweert ook dat het duurzaamheid centraal stelt in het project. Het heeft zich er onder meer toe verbonden 95% bestaande of tijdelijke locaties te gebruiken en de bouw te beperken tot twee nieuwe locaties: het Olympisch en Paralympisch Dorp en het Aquatics Centre. Volgens het comité zijn deze bouwwerken ingebed in plaatselijke ontwikkelingsplannen om tegemoet te komen aan de behoeften van de plaatselijke bevolking op lange termijn.

Zal Parijs op het gebied van duurzaamheid nieuwe normen stellen voor mega-sportevenementen in de toekomst?

• Weiler, J. en Mohan, A., 2010. De Olympische Spelen en de drievoudige bottom line van duurzaamheid: Kansen en uitdagingen.
• Lindsey, I., 2008. Conceptualisering van duurzaamheid in sportontwikkeling. Vrijetijdsstudies, 27(3), pp.279-294.
• Hinch, T.D., Higham, J.E. en Moyle, B.D., (2016). Sporttoerisme en duurzaam
• bestemmingen: fundamenten en trajecten.